ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងការដួលរលំអគារនៅខេត្តព្រះសីហនុ
នៅព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃទី ២២ ខែមិថុនា មហន្តរាយមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ដោយហេតុការណ៍ដូលរលំអគារស្នាក់នៅកំពស់ប្រាំពីរជាន់មួយដែលកំពុងស្ថិតក្រោមការសាងសង់នៅឡើយ។ តាមរយៈអ្នកដែលនៅមានជីវិតពីគ្រោះថ្នាក់នេះ បានអោយដឹងថា នៅការដ្ឋានសំណង់នោះមានកម្មករប្រហែលជា ៦០នាក់ដែលបានស្នាក់នៅក្នុងអគារកំពុងសាងសង់នោះ ហើយរួមមានទាំងសមាជិកគ្រួសាររបស់ពួកគេខ្លះផងដែរ។1 ការដួលរលំនេះបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ២៨នាក់ និង ២៥នាក់ទៀតរងរបួស ហើយហេតុការណ៍មួយនេះបាននាំអោយមានការលាលែងតំណែងជាអភិបាលខេត្តព្រះសីហនុរបស់លោក យន្ត មីន និងការដកតំណែងឯកឧត្តម ញឹម វណ្ណដា អនុប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ។ 2 មនុស្សបួននាក់ ក្នុងនោះមានជនជាតិចិនចំនួន ៣នាក់ និងជនជាតិខ្មែរម្នាក់ដែលជាម្ចាស់ដីត្រូវបានសាលាដំបូងខេត្តព្រះសីហនុឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់ពីបទមនុស្សឃាតដោយអចេតនា។3 បណ្តាញសារព័ត៌មានជាច្រើននៅជុំវិញពិភពលោកកំពុងតែចុះផ្សាយពីឧបទេ្ទវហេតុមួយនេះ ហើយហេតុការណ៍នេះនាំអោយមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីសំណាក់អន្តរជាតិទៅលើលក្ខខណ្ឌការងារកម្មករសំណង់នៅកម្ពុជា និងការអភិវឌ្ឍយ៉ាងគំហុកនៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។ 4
ក្រុមអ្នកជួយសង្គ្រោះកំពុងសែងជនរងគ្រោះចេញពីគំនរអគារបាក់បែកនៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ប្រទេសកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី ២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ រូបភាពពី Reuters
អាជ្ញាធរខេត្តបានរាយការណ៍ថា កន្លងមកម្ចាស់ការដ្ឋានអគារដួលរលំមួយនេះមិនបានគោរពទៅតាមលក្ខខណ្ឌសាងសង់ និងមិនមានច្បាប់អនុញ្ញាតអោយសាងសង់នោះទេ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តីពួកគេនៅតែបន្តការសាងសង់។5 អាជ្ញាធរខេត្តបានបន្តទៀតថា ខ្លួនធ្លាប់បានធ្វើការព្រមានម្ចាស់ការដ្ឋាន និងបានព្យាយាមផ្អាកការសាងសង់ពីរដងរួចមកហើយ ប៉ុន្តែម្ចាស់ការដ្ឋានមិនព្រមសហការ។6 ប្រជាពលរដ្ឋនៅទីនោះបាននិយាយថា នៅមុនពេលហេតុការណ៍នេះកើតឡើង ពួកគេបានមានការភ័យខ្លាចរួចទៅហើយ ព្រោះថាសំណង់អគារជាច្រើននៅក្នុងតំបន់ខេត្តព្រះសីហនុត្រូវបានសាងសង់យ៉ាងឆាប់រហ័សដោយមិនមានផែនការកណ្តាល ឬការគ្រប់គ្រងការអភិវឌ្ឍច្បាស់លាស់នោះទេ។7 មូលហេតុជាក់លាក់នៃការដួលរលំអគារមួយនេះមិនទាន់មានការបញ្ជាក់បាននៅឡើយទេ ប៉ុន្តែអ្វីដែលអាចដឹងច្បាស់នោះគឺ អ្នកសាងសង់មិនបានគោរពទៅតាមច្បាប់សាងសង់ រួមទាំងការតាមដានមិនបានដិតដល់របស់អាជ្ញាធរខេត្ត។8
នៅក្នុងសោកនាដកម្មនេះវាច្បាស់ណាស់ថាត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវកាន់តែច្រើនចំពោះវិស័យឧស្សាហកម្មសំណង់។ ក្របខ័ណ្ឌបទបញ្ជានានាដែលមានដូចជាច្បាប់ស្តីពីការវិនិយោគ ច្បាប់ស្តីពីការសាងសង់ លក្ខខណ្ឌសាងសង់ដែលបានចេញផ្សាយដោយក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ហើយអ្វីដែលសំខាន់បំផុតគឺការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន (EIA) ។ EIA គឺជាឧបករណ៍មួយដែលផ្តល់នូវវិធីសាស្ត្រដ៏សំខាន់មួយនៃការត្រួតពិនិត្យដោយអាជ្ញាធរនៅក្នុងផលប្រយោជន៍សុវត្ថិភាពសាធារណៈដើម្បីយល់និងធានានូវការកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងប្រទេស។ EIA ជាការវាយតម្លៃនានាដែលគួរត្រូវបានអនុវត្តមុនពេលការស្នើសុំគម្រោងដើម្បីវាយតម្លៃហានិភ័យ និងគ្រោះថ្នាក់ដែលអាចនឹងប្រឈម រួមទាំងការពិនិត្យមើលជម្រើសកាត់បន្ថយនានាប្រសិនបើមានសម្រាប់គម្រោង។ ទិដ្ឋភាពនៃផលប៉ះពាល់របស់គម្រោងទៅលើបរិស្ថាន តម្លៃសង្គម និងផលចំណេញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានសាកល្បងជាមួយនឹងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់រួមទាំងសាធារណជន ដើម្បីធានាថាគម្រោងនេះសមស្របនឹងការអនុវត្ត។ ឯកសារទាំងនេះនឹងជួយឱ្យអាជ្ញាធរពិនិត្យមើលយ៉ាងដិតដល់នូវគម្រោងដើម្បីធានាថាវិនិយោគិនកំពុងគោរពទៅតាមលក្ខខណ្ឌដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចសន្យានិង EIA ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយបទប្បញ្ញត្តិដែលគ្របដណ្តប់លើ EIA មិនត្រូវបានធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនៅឡើយ ហើយដំណើរការនេះអាចមានការយល់ច្រឡំ។
ច្បាប់ពីរផ្សេងទៀតដែលគ្របដណ្តប់លើការវិនិយោគបរទេសនិងស្តង់ដារសំណង់គឺ ច្បាប់ស្តីពីការវិនិយោគដែលបានធ្វើវិសោធនកម្មនៅឆ្នាំ ២០០៤ និងច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ដែលបានអនុម័តកាលពីឆ្នាំ១៩៩៤។ច្បាប់ស្តីពីវិនិយោគទទួលស្គាល់និងចាត់ទុកវិនិយោគិនបរទេស និងកម្ពុជាដោយស្មើភាពចំពោះមុខច្បាប់ ព្រមទាំងលើកទឹកចិត្តឱ្យពួកគេវិនិយោគលើ “គម្រោងវិនិយោគមានលក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ (គ.ល.គ)” ដោយទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពន្ធគយនិងពន្ធអាករ។9 មានតែលក្ខខណ្ឌមួយប៉ុណ្ណោះដែលដាក់កំហិតនោះគឺ អ្នកវិនិយោគិនបរទេសមិនអាចមានសិទ្ធិកាន់កាប់ដីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។10 លើសពីនេះច្បាប់វិនិយោគផ្តល់នូវការលើកទឹកចិត្តមួយចំនួនទៀត ដើម្បីទាក់ទាញអ្នកអភិវឌ្ឍន៍នានាមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែមិនមានដែនកំណត់លើវិស័យ និងចំនួនទឹកប្រាក់ដែលពួកគេអាចវិនិយោគ ឬការទទួលខុសត្រូវសម្រាប់ពួកគេចំពោះគ្រោះថ្នាក់ ឬការខូចខាតណាមួយដែលបណ្តាលមកពីគម្រោងដែលពួកគេវិនិយោគនោះទេ។11
រដ្ឋាភិបាលអនុវត្តការគ្រប់គ្រងបន្ថែមលើឧស្សាហកម្មសាងសង់តាមរយៈអនុក្រឹត្យលេខ៨៦ស្តីពីលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់។ រាល់គម្រោងសាងសង់ទាំងអស់ត្រូវតែមានលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់ ដោយមានករណីលើកលែងតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។12 គណៈកម្មការចេញលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់ដែលស្ថិតនៅក្រោមក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ មានតួនាទីពិនិត្យលើរាល់សំណុំលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់ និងគំនូរស្ថាបត្យកម្មហើយត្រូវធានាថាការសាងសង់ដែលបានស្នើសុំណាមួយត្រូវស្របតាមប្លង់គោលប្រើប្រាស់ដីដែលបង្កើតឡើងដោយ រដ្ឋបាលខេត្តក្រុង។13 ការអនុញ្ញាតដែលបានអនុម័តត្រូវបានបង្ហាញជាសាធារណៈនៅកន្លែងសាងសង់ហើយអ្នកអភិវឌ្ឈមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចាប់ផ្តើមការសាងសង់មុនពេលដែលទទួលបានលិខិតអនុញ្ញាតនោះទេ។14
អនុក្រឹត្យលេខ៨៦ អនុញ្ញាតឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលផ្អាកការងារក្រុមអ្នកអភិវឌ្ឍ ឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះផលប៉ះពាល់នៃការងាររបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែមិនបានផ្តល់នូវបទដ្ឋានច្បាស់លាស់ណាមួយសម្រាប់កំណត់ថាលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍដែលផ្តល់ប្រយោជន៍ ឬផ្តល់គ្រោះថ្នាក់មានអ្វីខ្លះនោះទេ។ ដូចដែលបានឃើញនៅក្នុងការដួលរលំនៃអគារនៅក្រុងព្រះសីហនុ ករណីនេះក៏មានបញ្ហាជាមួយការអនុវត្តការស្នើសុំលិខិតអនុញ្ញាតផងដែរ។ នៅក្នុងច្បាប់សាងសង់មិនមានផ្តល់ការផ្តន្ទាទោសច្បាស់លាស់សម្រាប់អ្នកដែលសាងសង់ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតនោះទេ ហើយវាគ្រាន់តែអនុញ្ញាតឱ្យរដ្ឋអំណាចមូលដ្ឋានផ្អាកសកម្មភាពសាងសង់នៅទីតាំងគម្រោងនោះ ប្រសិនបើម្ចាស់សំណង់កំពុងរំលោភបំពានលើការអនុញ្ញាតរបស់ពួកគេ។15 ដំណើរការ EIA ផ្តល់នូវវិធីសាស្ត្ររឹតបន្តឹងខ្លាំងជាងមុនសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីបញ្ជាក់ពីការទទួលខុសត្រូវរបស់ក្រុមអ្នកអភិវឌ្ឍ។ វាតម្រូវឱ្យមានការចូលរួមជាសាធារណៈច្រើនជាងដំណើរការលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់ដែលតម្រូវឱ្យអ្នកអភិវឌ្ឍបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ តើអ្វីខ្លះដែលជាផែនការសុវត្ថិភាព និងផែនការបរិស្ថានរបស់ពួកគេ ហើយតើមានយន្តការអនុវត្តជាក់ស្តែងអ្វីខ្លះដែលអាចបញ្ជាក់ពីការទទួលខុសត្រូវរបស់ម្ចាស់គម្រោងតាមរយៈការពិន័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ឬការដាក់ពន្ធនាគារ។16 លក្ខខណ្ឌតម្រូវទាំងនេះនឹងអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណជនបានចូលរួមចោទជាសំនួរទៅកាន់អ្នកអភិវឌ្ឍ និងសាកសួរអំពីផែនការរបស់ពួកគេសម្រាប់សុវត្ថិភាពកម្មករនិងសុចរិតភាពនៃការរចនាអគារ។
ដំណើរការនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
នៅជំពូកទី៣ នៃច្បាប់ស្តីពីបរិស្ថានឆ្នាំ១៩៩៦ ដែលជាច្បាប់សំខាន់ និងគ្រប់គ្រងលើរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដែលរួមជាមួយនឹងអនុក្រឹត្យមួយចំនួនទៀត។ របាយការណ៍ EIA ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអ្នកអភិវឌ្ឍគម្រោង និងត្រូវបានពិនិត្យឡើងវិញដោយក្រសួងបរិស្ថាន ដែលជាអ្នកពិនិត្យរបាយការណ៍ និងផ្តល់អនុសាសន៍ដល់អ្នកអភិវឌ្ឍគម្រោង។ រាជរដ្ឋាភិបាលប្រើរបាយការណ៍នេះ ដើម្បីកំណត់ថាតើត្រូវអនុម័តគម្រោងនេះដែរឬទេ បន្ទាប់ពីការពិនិត្យរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន។ ថ្វីបើដំណើរការនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអ្នកបង្កើតគម្រោងនិងរដ្ឋាភិបាលក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែការពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈនិងបើកចំហរ គឺជាការអនុវត្តមួយក្នុងដំណើរការ EIA ដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាអន្ដរជាតិ ហើយវាក៏មិនខុសពីច្បាប់កម្ពុជានោះដែរ។ ធាតុបញ្ចូលជាសាធារណៈ គឺជាចំណុចស្នូលនៃដំណើរការ EIA ដែលវាអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណៈជនផ្តល់នូវធាតុចូលទៅនឹងគុណសម្បត្តិនៃគម្រោង និងវាយតម្លៃជាពិសេសលើផលប្រយោជន៍សេវាកម្មសាធារណៈ។
រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងធ្វើការលើក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិថ្មីដែលនឹងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនិងកែទម្រង់លើច្បាប់ដែលមានស្រាប់។ ច្បាប់ថ្មីនេះត្រូវបានស្នើឡើងជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ ហើយកំពុងតែត្រូវបានធ្វើសេចក្តីព្រាងនៅឡើយ ដូច្នេះហើយនីតិវិធីចាស់នៃច្បាប់មុននៅតែអនុវត្តនៅឡើយ។ ក្រមថ្មីនេះនឹងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពជាសំខាន់ទៅលើដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ហើយវានឹងផ្តល់សិទ្ធិអំណាចដល់នាយកដ្ឋាន EIA ដែលស្ថិតក្រោមក្រសួងបរិស្ថាន ដើម្បីទទួលខុសត្រូវចំពោះការចេញលិខិតអនុញ្ញាត និងតាមដានគម្រោងដែលភ្ជាប់ទៅនឹងដំណើរការ EIA។17 ពួកគេក៏មានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការបង្កើតគណៈកម្មការជំនាញត្រួតពិនិត្យដែលមានក្នុងវិស័យសំណង់ និងនិរន្តរភាពដែលនឹងធ្វើការវាយតម្លៃលើលទ្ធភាពជោគជ័យនៃសំណើនៅក្នុងរបាយការណ៍ EIA។ មន្ត្រីនៃនាយកដ្ឋាន EIA ក៏មានសិទ្ធិក្នុងការផ្អាកការធ្វើសកម្មភាព ឬបិទទីតាំងគម្រោងតែម្តង ប្រសិនបើអ្នកអភិវឌ្ឍគម្រោងមិនគោរពតាមច្បាប់។ 18 ក្រមបរិស្ថាននេះក៏នឹងអនុម័តយកការប្រើប្រាស់នៃការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ និងការវាយតម្លៃពីហានិភ័យ ជាឧបករណ៍បន្ថែមដើម្បីឃ្លាំមើលការអភិវឌ្ឍគម្រោង។ ការងារវាយតម្លៃទាំងនេះនឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវដោយក្រសួងបរិស្ថានដែលជាអ្នកប្រមូលទិន្នន័យដោយឯករាជ្យពីអ្នកអភិវឌ្ឍ ហើយរបាយការណ៍នៃការវាយតម្លៃទាំងនោះនឹងត្រូវបានដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈ។19
បច្ចុប្បន្ននេះមានអនុក្រឹត្យជាច្រើនដែលគ្រប់គ្រងការរៀបចំនីតិវិធីវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានសម្រាប់គម្រោងផ្សេងៗ ប៉ុន្តែមានតែអនុក្រឹត្យលេខ ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឆ្នាំ ១៩៩៩ ដែលបានផ្តល់នូវបទប្បញ្ញត្ដិជាក់លាក់អំពីរបៀបដែល EIA ត្រូវអនុវត្ត។ គោលបំណងនៃអនុក្រឹត្យនេះគឺ ដើម្បីកំណត់ដំណើរការសម្រាប់ការអនុវត្តនៃEIA ប្រភេទគម្រោងដែលចាំបាច់ត្រូវអនុវត្តEIA និងដើម្បីបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃការចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុងកិច្ចដំណើរការ EIA។ អនុក្រឹត្យនេះអនុវត្តតែលើគម្រោងស្ថាបនាធំៗ ក្នុងនោះរួមមាន វិស័យឧស្សាហកម្ម កសិកម្ម ទេសចរណ៍ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធប៉ុណ្ណោះ។20 នៅក្នុងឧបសម្ព័ន្ធទី១នៃអនុក្រឹត្យនេះ បញ្ជាក់ថាសំណង់អគារដែលមានកំពស់ខ្ពស់ជាង ១២ ម៉ែត្រឬមានផ្ទៃក្រឡាធំជាង ៨ពាន់ម៉ែត្រក្រឡា ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមអនុក្រឹត្យលេខ៧២ ដែលតម្រូវឱ្យគម្រោងទាំងនោះមានរបាយការណ៍ EIA មុនពេលទទួលបានការយល់ព្រមពីរដ្ឋាភិបាល។21 ចំពោះអ្នកអភិវឌ្ឍដែលសាងសង់អគារកំពស់ប្រាំពីរជាន់ដូចករណីដែលពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រោះមហន្តរាយនៅក្រុងព្រះសីហនុជាដើម គួរតែត្រូវបានទាមទារឱ្យធ្វើរបាយការណ៍ EIA មុនពេលប្រគល់សិទ្ធិ និងអនុវត្តគម្រោង។
យ៉ាងណាមិញមានឃ្លាមួយនៃអនុក្រឹត្យនេះដែលផ្តល់ករណីលើកលែងសម្រាប់ “គម្រោងចាំបាច់ ឬបន្ទាន់” ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលមានសិទ្ធិសម្រេចដើម្បីអនុម័តគម្រោងនោះដោយពុំចាំបាច់មានដំណើរការ EIA ឬការតាមដានពិនិត្យដោយក្រសួងបរិស្ថាននោះឡើយ។ ភាសាស្រដៀងគ្នានេះក៏ត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់បរិស្ថានថ្មីផងដែរ ដែលក្នុងនោះពុំមានបញ្ជាក់ពីស្តង់ដារច្បាស់លាស់ថាអ្វីទៅដែលជាគម្រោងករណីពិសេស ឬតម្លាភាពដែលគម្រោងបែបនេះត្រូវមាននោះឡើយ។
តម្រូវការតាមច្បាប់ដែលមានស្រាប់
តាមអំណាចនៃច្បាប់ អ្នកអភិវឌ្ឍត្រូវធ្វើរបាយការណ៍EIA និងដាក់ជូនក្រសួងបរិស្ថានត្រួតពិនិត្យឡើងវិញ។ ជាធម្មតា អ្នកបង្កើតគម្រោងអាចជួលក្រុមហ៊ុនទីប្រឹក្សាឯកជនណាមួយដើម្បីជួយរៀបចំរបាយការណ៍វាយតម្លៃនេះដោយយោងតាមគោលការណ៍ណែនាំរបស់ក្រសួង។ របាយការណ៍ EIA ជំហានដំបូងត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយគ្របដណ្តប់លើបរិស្ថាន សង្គម រូបសាស្ត្រ ជីវសាស្ត្រ និងសេដ្ឋកិច្ចសង្គមនៅក្នុងតំបន់នោះ ហើយផ្អែកជាចំបងលើទិន្នន័យបន្ទាប់បន្សំដែលមានស្រាប់។22ក្រសួងបរិស្ថានមានរយៈពេល ៣០ថ្ងៃ ដើម្បីពិនិត្យមើលរបាយការណ៏វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់ និងផ្តល់អនុសាសន៍ដល់ម្ចាស់គម្រោង។23ចំពោះគម្រោងដែលក្រសួងរកឃើញថា មិនបង្កការគំរាមកំហែងចំពោះបរិស្ថាន និងសហគមន៍មូលដ្ឋាន នោះរបាយការណ៍ EIA ដំបូងគឺគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការអនុម័តគម្រោងហើយ។ របាយការណ៍វាយតម្លៃដំបូងជាញឹកញាប់ត្រូវបានធ្វើឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័ស មិនសូវលម្អិត ហើយជាញឹកញាប់មិនមានភាពទៀងទាត់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីកំណត់ក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តនោះឡើយ។24
ប្រសិនបើក្រសួងបរិស្ថានរកឃើញថា គម្រោងនេះអាចបង្កការគំរាមកំហែងដល់ធនធានធម្មជាតិ ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី សុខភាពរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន ឬសុខុមាលភាពសាធារណៈ នោះម្ចាស់គម្រោងនឹងត្រូវបានស្នើសុំ និងទទួលខុសត្រូវក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍ EIA ពេញលេញ។ របាយការណ៍ពេញលេញនឹងធ្វើការវាយតម្លៃដោយផ្អែកលើទិន្នន័យចម្បងដែលប្រមូលបានពីក្នុងតំបន់នៃទីតាំងគម្រោង។ នៅពេលក្រសួងបរិស្ថានបានទទួលរបាយការណ៍នេះ ពួកគេមានពេល ៣០ ថ្ងៃទៀតដើម្បីពិនិត្យមើលឡើងវិញ និងផ្តល់អនុសាសន៍។ ប្រសិនបើក្រសួងបរិស្ថានខកខានមិនបានឆ្លើយតបក្នុងរយៈពេលកំណត់ខាងលើ នោះគម្រោងត្រូវបានសម្មត់ថាបានបំពេញតាមតម្រូវការនៃច្បាប់ និងត្រូវបានអនុម័ត។25 ច្បាប់ដែលមានស្រាប់មិនបានបញ្ជាក់ថាម្ចាស់គម្រោងត្រូវតែគោរពតាមអនុសាសន៍ដែលធ្វើឡើងដោយក្រសួងបរិស្ថាននោះឡើយ។ រាជរដ្ឋាភិបាលមានការឯកភាពចុងក្រោយក្នុងការចេញអាជ្ញាប័ណ្ណអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកអភិវឌ្ឍ ថ្វីបើទោះបីជាក្រសួងបរិស្ថានសម្រេចមិនយល់ព្រមលើរបាយការណ៍ EIA ក៏ដោយ។
រូបភាព១៖ កិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដកស្រង់ចេញពីប្រកាសលេខ ៣៧៦។
តម្រូវការជាក់លាក់សម្រាប់របាយការណ៍ EIA ត្រូវបានកំណត់ដោយប្រកាសលេខ ៣៧៦ ស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ របស់ក្រសួងបរិស្ថានដែលត្រូវបានចេញផ្សាយនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩។ ប្រកាសនេះត្រូវបានបង្ហាញលម្អិតអំពីអ្វីដែលចាំបាច់សម្រាប់របាយការណ៍ EIA។ ម្ចាស់គម្រោងត្រូវតែធ្វើការវិភាគពេញលេញអំពីបរិស្ថានដែលមានស្រាប់ហើយរៀបរាប់ពីសក្តានុពលនៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន សេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមដែលអាចនឹងកើតមានក្នុងគម្រោងរបស់ពួកគេ។26 នៅពេលធ្វើការវិភាគនេះ ពួកគេក៏ត្រូវតែបញ្ជាក់ពីរបៀបដែលគម្រោងស្នើសុំរបស់ពួកគេអាចនឹងប៉ះពាល់ដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន និងបញ្ជាក់ពីអ្វីដែលនឹងត្រូវធ្វើដើម្បីកាត់បន្ថយ ផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានណាមួយ។ អ្នកអភិវឌ្ឍត្រូវតែធ្វើឱ្យប្រាកដថាគម្រោងនេះនឹងមិនបំពានលើអនុក្រឹត្យមួយចំនួនទៀតដែលបង្កើតឡើងសម្រាប់ជាស្តង់ដារនៃការគ្រប់គ្រងការបំពុលនោះទេ។ អនុក្រឹត្យទាំងនោះរួមមាន៖ អនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងការបំពុលទឹក អនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់រឹង និងអនុក្រឹត្យស្តីពីការបំពុលបរិយាកាស និងការរំខានសម្លេង។
ក្នុងឆ្នាំ២០១២ ក្រសួងបរិស្ថានដោយមានភាពជាដៃគូជាមួយវេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជាបានបង្កើតសៀវភៅណែនាំអំពី EIA នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ សៀវភៅណែនាំមួយនេះធ្វើការសង្ខេបពីច្បាប់ និងនីតិវិធីសម្រាប់ការរៀបចំរបាយការណ៍ EIA ដែលបានដាក់អោយប្រើជាផ្លូវការនៅក្នុងឆ្នាំ២០១២។27 ដោយសារសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីបរិស្ថាន មិនទាន់មាននៅឡើយ សៀវភៅណែនាំមួយបានក្លាយជាឧបករណ៍ដ៏មានប្រយោជន៍សម្រាប់ការយល់ដឹងពីរបៀបដែលក្រសួងបរិស្ថានគ្រប់គ្រងរបាយការណ៍ EIA។ សៀវភៅណែនាំនេះបញ្ជាក់ថា របាយការណ៍ EIA ទាំងអស់គួរតែធ្វើការកំណត់អំពីប្រភេទនៃផលប៉ះពាល់ដែលគម្រោងនឹងមាន ហើយព្យាករណ៍អំពីទំហំ និងវិសាលភាពនៃផលប៉ះពាល់នោះ និងកំណត់ពីវិធានការកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់។ អ្នកអភិវឌ្ឍដែលស្នើសុំគម្រោងនេះ តែងតែទទួលខុសត្រូវចំពោះការកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់បរិស្ថាននៃគម្រោងនោះ។28 សៀវភៅណែនាំនេះក៏បញ្ជាក់ផងដែរថា ក្រសួងរំពឹងថាម្ចាស់គម្រោងនឹងចំណាយពេលយ៉ាងហោចណាស់ ៣ខែ ដើម្បីប្រមូលទិន្នន័យសម្រាប់របាយការណ៍ EIA ដំបូង និងយ៉ាងហោចណាស់ ៦ខែ សម្រាប់របាយការណ៍ពេញលេញ។29
ការចូលរួមជាសាធារណៈ
ទាំងច្បាប់បរិស្ថាន និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧២ បញ្ជាក់ថា ការចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុង EIA គឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃដំណើរការ ហើយថាការយកចិត្តទុកដាក់និងធាតុបញ្ចូលជាសាធារណៈគួរតែត្រូវយកមកពិចារណានៅពេលកំពុងធ្វើផែនការគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍។ ប្រកាសលេខ ៣៧៦ ក៏បញ្ជាក់ផងដែរថា ជាផ្នែកមួយនៃរបាយការណ៍ EIA អ្នកអភិវឌ្ឍគួរតែរៀបរាប់លម្អិតអំពីរបៀបដែលសាធារណជនត្រូវបានពិគ្រោះយោបល់ និងរបៀបដែលធាតុបញ្ចូលសាធារណៈត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងគម្រោងនេះ។ ប្រកាសនេះមិនបានផ្តល់ការណែនាំជាក់លាក់សម្រាប់របៀបពិគ្រោះយោបល់ជាមួយសាធារណជននោះទេ ប៉ុន្តែការពិនិត្យឡើងវិញនៃរបាយការណ៍ EIA នីមួយៗ នៅគ្រប់កម្រិតថ្នាក់ក្រសួង និងខេត្ត គួរតែមានកិច្ចប្រជុំភាគីពាក់ព័ន្ធដែលអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណៈជន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតអាចធ្វើផ្តល់មតិយោបល់លើគម្រោងនេះបាន។30
នៅឆ្នាំ២០១៦ ក្រសួងបរិស្ថានបានចេញផ្សាយគោលការណ៍ណែនាំថ្មីៗសម្រាប់ការចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុងដំណើរការ EIA ។ គោលការណ៍ណែនាំនេះបញ្ជាក់យ៉ាងទូលំទូលាយអំពីគោលការណ៍នៃការចូលរួមជាសាធារណៈនិងវិធីសាស្ត្រជាក់លាក់ដែលគួរតែត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុងដំណើរការ EIA ។ គោលការណ៍ណែនាំទាំងនេះសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើសារៈសំខាន់នៃការផ្តល់ជូនដល់សាធារណជនទាំងអស់ជាពិសេសស្ត្រី និងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដែលមានលទ្ធភាពទទួលបានដំណើរការសម្រេចចិត្ត និងដំណោះស្រាយដែលមានប្រសិទ្ធិភាពចំពោះជម្លោះផ្នែកបរិស្ថាន។31 គោលការណ៍ណែនាំបញ្ជាក់ពីជំហានជាក់លាក់នានាដែលការចូលរួមជាសាធារណៈគួរកើតឡើងនិងលម្អិតអំពីរបៀបដែលសាធារណៈជនគួរចូលរួមក្នុងជំហាននីមួយៗ។ ជំហានទាំងនោះរួមមាន៖
- ការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់គម្រោង
- ការកំណត់វិសាលភាពគម្រោង
- ការរៀបចំរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន (EIA) និងផែនការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន (EMP)
- ការពិនិត្យឡើងវិញ និងការវាយតម្លៃរបាយការណ៍ EIA
- ការអនុម័ត ឬការបដិសេធរបាយការណ៍ EIA
- ការសាងសង់ ប្រតិបត្តិការ និងការត្រួតពិនិត្យគម្រោងនិងការអនុវត្ត 32
កម្រិតនៃការចូលរួមជាសាធារណៈដែលត្រូវបានរំពឹងទុកនៅគ្រប់ជំហានទាំងអស់ យ៉ាងហោចណាស់ត្រូវជូនដំណឹងឬពិគ្រោះយោបល់ជាមួយសាធារណៈជន។33 បន្ថែមលើទំហំនៃគម្រោងយ៉ាងហោចណាស់មានការប្រជុំជាសាធារណៈមួយដែលគួរតែត្រូវបានធ្វើឡើងដែលអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណជនផ្តល់យោបល់ដល់អ្នកអភិវឌ្ឍគម្រោង និងដល់មន្ត្រីរាជការ។34 ចំពោះគម្រោងធំៗ ការប្រជុំជាសាធារណៈបន្ថែមក្នុងដំណាក់កាលវិសាលភាពគម្រោងគួរតែត្រូវបានធ្វើឡើង។
ការតាមដាន និងការអនុវត្ត
បន្ទាប់ពីគម្រោងត្រូវបានអនុម័តដោយរាជរដ្ឋាភិបាល EIAត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាផ្នែកមួយនៃការតាមដានរបស់រដ្ឋាភិបាលលើគម្រោងអភិវឌ្ឍនោះ។ អ្នកអភិវឌ្ឍគម្រោងគួរតែចាប់ផ្តើមអនុវត្តសកម្មភាពកាត់បន្ថយ និងគ្រប់គ្រងនានាដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុង EIA ក្នុងរយៈពេល ៦ខែនៃការអនុម័ត។35ក្រសួងបរិស្ថានជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើការត្រួតពិនិត្យគម្រោងទាំងអស់ចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមការសាងសង់ ប្រតិបត្តិការ និងរហូតដល់ការបិទបញ្ចប់រាល់គម្រោងនីមួយៗ។ ក្រសួងគួរតែធានាថាអ្នកអភិវឌ្ឍគម្រោងទាំងអស់បានអនុវត្តតាមវិធានការកាត់បន្ថយ និងវិធានការសុវត្ថិភាពដែលបានយល់ព្រមក្នុងរបាយការណ៍ EIA។ រាល់គម្រោងទាំងអស់គួរតែត្រូវបានត្រួតពិនិត្យទាំងខាងក្នុងដោយអ្នកគ្រប់គ្រងគម្រោង និងខាងក្រៅដោយរដ្ឋាភិបាល អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងសហគមន៍មូលដ្ឋាន។36 អ្នកអភិវឌ្ឍគួរតែជូនដំណឹងដល់សាធារណៈឱ្យបានពេញទំហឹងនៅក្នុងដំណាក់កាលសាងសង់ និងប្រតិបត្តិការនៃគម្រោងអំពីផលប៉ះពាល់ដែលអាចនឹងកើតមានដល់សហគមន៍។
ប្រសិនបើម្ចាស់គម្រោងបរាជ័យក្នុងការអនុលោមតាមនីតិវិធីនេះ ឬផ្តល់ព័ត៌មានមិនពិតក្នុងអំឡុងពេលដំណើរការ EIA ពួកគេនឹងត្រូវបានចាត់ទុកថា បំពានលើច្បាប់បរិស្ថាន ហើយអាចប្រឈមនឹងការដាក់ផ្តទ្ទាទោសតាមច្បាប់។ ក្រសួងបរិស្ថានអាចសហការជាមួយស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតដើម្បីបញ្ចប់សកម្មភាពនានារបស់ម្ចាស់គម្រោង។ លើសពីនេះទៀតមន្ត្រីណាដែលធ្វើការធ្វេសប្រហែស ឬរំលោភបំពានលើនីតិវិធីត្រូវទទួលរងការដាក់ទណ្ឌកម្មផ្នែករដ្ឋបាល និងពិន័យផ្នែកច្បាប់។37
ឥទ្ធិពលនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីបរិស្ថាន
ចាប់ពីដើមឆ្នាំ ២០១៥ រដ្ឋាភិបាលបានចាប់ផ្តើមធ្វើសេចក្តីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិថ្មី ដែលនឹងធ្វើធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពលើច្បាប់បរិស្ថានដែលមានស្រាប់។ ក្រមបរិស្ថានថ្មីមានលក្ខណៈលម្អិត និងទូលំទូលាយជាងច្បាប់បរិស្ថានសព្វថ្ងៃ។ បច្ចុប្បន្ននេះច្បាប់ និងបទប្បញ្ញត្តិដែលដោះស្រាយបញ្ហាកង្វល់បរិស្ថាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានធ្វើឡើងតាមរយៈច្បាប់ និងអនុក្រឹត្យមួយចំនួន ប៉ុន្តែច្បាប់ថ្មីនេះនឹងប្រមូលផ្តុំក្រមដែលពាក់ព័ន្ធទាំងអស់មកបង្ហាញក្នុងឯកសារតែមួយ។ ក្រមនេះនឹងផ្តល់អាទិភាពដល់ការចូលរួមរបស់សាធារណជនផងដែរ ហើយដូច្នេះព័ត៌មានទាំងអស់ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាទាំងនេះគួរតែត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ និងដោយទូលំទូលាយ “ក្នុងលក្ខណៈមួយដែលបង្កើនឱកាសឱ្យមានការចូលរួមជាសាធារណៈ”។38 អ្នកគ្រប់គ្នាមានសិទ្ធិស្នើសុំព័ត៌មានពីក្រសួងឬស្ថាប័នដែលពាក់ព័ន្ធ ហើយគ្រប់អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងគម្រោង ត្រូវបានតម្រូវឱ្យបង្ហាញព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ទោះបីជាបែបបទនៃការបង្ហាញនឹងត្រូវបានកំណត់ដោយក្រសួងនីមួយៗក៏ដោយ។39
នៅក្រោមក្រមព្រហ្មទណ្ឌ សកម្មភាព ឬគម្រោងណាមួយដែលអាចមានផលប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន ចាំបាច់ត្រូវតែបង្កើតការវាយតម្លៃហានិភ័យដើម្បីប្រមើលមើលអ្វីខ្លះដែលជាផលប៉ះពាល់ និងពីរបៀបនៃការកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ទាំងនោះ។40 ក្រមថ្មីនេះមានគោលបំណងពង្រឹងដំណើរការត្រួតពិនិត្យ និងតាមដាន ហើយក្រមនេះនឹងបង្កើតគណៈកម្មការជំនាញត្រួតពិនិត្យ ដែលនឹងធ្វើការពិនិត្យឡើងវិញនូវរាល់គម្រោង និងអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកជំនាញឯករាជ្យនានាចូលរួមផ្តល់ធាតុចូល។41 គ្មានកាលបរិច្ឆេទត្រូវបានប្រកាសសម្រាប់ការអនុវត្តក្រមថ្មីនោះទេ ប៉ុន្តែវាមានសក្តានុពលក្នុងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការតាមដានគម្រោងសាងសង់និងពង្រឹងផ្នែកច្បាប់ សម្រាប់សុវត្ថិភាពសាធារណៈ។ ខណៈដែលដំណើរការ EIA បច្ចុប្បន្នចាំបាច់ត្រូវមានការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងវិញ។ របាយការណ៍ស្តីពីហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានកំពុងក្លាយជារឿងសាមញ្ញ ហើយត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា ជាឧបករណ៍ដ៏សំខាន់មួយដើម្បីតាមដាន និងត្រួតពិនិត្យលើការអភិវឌ្ឍដែលឆាប់រហ័សហួសហេតុ និងមិនមាននិរន្តរភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ការប្រៀបធៀបស្តង់ដារ EIA នៅកម្ពុជាទៅនឹងស្តង់ដារអន្តរជាតិ
នៅទូទាំងពិភពលោក របាយការណ៍ EIA ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាឧបករណ៍រៀបចំផែនការគន្លឹះសម្រាប់ការយល់ដឹងពីហេតុប៉ះពាល់នៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ធំៗ និងគ្រប់គ្រងការអភិវឌ្ឍលើគម្រោងណាដែលអាចនឹងបង្កការបំផ្លិចបំផ្លាញ មុនពេលដែលគម្រោងទាំងនោះចាប់ផ្តើមដំណើរការ។42 EIA គួរតែត្រូវបានគេយកទៅធ្វើការវាយតម្លៃលើគម្រោងទាំងមូលដែលមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ ហើយត្រូវបានពិចារណាលើគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃរបៀបដែលគម្រោងនឹងផ្តល់ផលប៉ះពាល់ដល់សហគមន៍ និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីដែលនៅជុំវិញទីតាំងនៃគម្រោងនោះ។ ប្រទេសដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាមានគោលការណ៍ EIA ខ្លាំងបំផុតនោះគឺ សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសកាណាដា ប្រទេសអូស្ត្រាលី ប្រទេសនូវែលសេឡង់ និងប្រទេសហូល្លង់។43 នៅក្នុងប្រទេសទាំងនេះសាធារណជនត្រូវបានធ្វើការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយចាប់តាំងពីនៅដំណាក់កាលដំបូងនៃការរៀបចំផែនការ និងការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ជម្រើសនៃការអភិវឌ្ឍន៍ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកធ្វើផែនការសម្រេចចិត្តជ្រើសយកវិធីសាស្ត្រដែលមានហានិភ័យតិចបំផុតក្នុងការសម្រេចគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេស។ បណ្តាប្រទេសទាំងនេះក៏បានយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើផលប៉ះពាល់នៃការអនុម័តគម្រោងនានាផងដែរ។ ទោះបីជាមានគម្រោងដែលមិនមានផលប៉ះពាល់បរិស្ថានក៏ដោយ ក៏ប្រទេសទាំងនេះពិចារណាពីរបៀបដែលគម្រោងនេះនឹងបន្ថែមទៅលើផលប៉ះពាល់សរុបទៅលើគម្រោងដែលបានអនុម័ត។ ថ្មីៗនេះសហគមន៍ពិភពលោកកំពុងមាននិន្នាការឆ្ពោះទៅរកការប្រើប្រាស់ EIA សម្រាប់ត្រួតពិនិត្យគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទាំងអស់ មិនត្រឹមតែគម្រោងធំៗនោះទេ ហើយដំណើរការ EIA ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាផ្នែកចាំបាច់នៃការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនៅកម្រិតថ្នាក់ជាតិ។
ដំណើរការនៃការវាយតម្លៃ EIA របស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺស្រដៀងនឹងបណ្តាប្រទេសជិតខាងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែរ ប៉ុន្តែនៅខ្វះនីតិវិធីមួយចំនួនដែលត្រូវបានប្រើដើម្បីធានាថា EIA គឺជាផ្នែកមួយដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពនិងមានតម្លៃនៃដំណើរការរៀបចំផែនការ ដែលនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលមានដំណើរការល្អបំផុតកំពុងអនុវត្ត។44 កម្រិតនៃការចូលរួមជាសាធារណៈរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងដំណើរការ EIA គឺស្ថិតនៅកម្រិតមធ្យម បើធៀបនៅបណ្តាប្រទេសថ្នាក់តំបន់ ប៉ុន្តែវានៅទាបនៅឡើយបើធៀបទៅនឹងបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតនៅទូទាំងពិភពលោក។ ច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា អាចតម្រូវឱ្យដាក់របាយការណ៍ EIA មានជាសាធារណៈបាន ប៉ុន្តែមិនបានបញ្ជាក់ថា ឯកសារគាំទ្រនានាត្រូវតែមានជាសាធារណៈនោះទេ ខណៈដែលប្រទេសភាគច្រើនត្រូវការឱ្យមានបង្ហាញឯកសារទាំងនោះ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ខណៈពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់តែលើធាតុចូលពីសាធារណៈនៅក្នុងដំណាក់កាលរៀបចំផែនការដំបូង ប្រទេសដទៃទៀតបានផ្តល់អោយសាធារណជននូវការចូលរួមបន្ទាប់ពីការអនុម័តគម្រោងដោយអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេរាយការណ៏ពីគម្រោងណាដែលមិនបាន ឬបរាជ័យក្នុងការអនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងបរិស្ថាន EIA ដែលការចូលរួមនេះជួយគាំទ្រដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងតាមដាន និងអនុវត្ត។ បទប្បញ្ញត្តិសំខាន់បំផុតមួយដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយបណ្តាប្រទេសដែលមានដំណើរការល្អបំផុតគឺ តម្រូវឱ្យអ្នករៀបចំផែនការពិចារណាពីជម្រើសនៃការអភិវឌ្ឍដែលបានស្នើសុំ ដែលនឹងមានផលប៉ះពាល់តិចតួចដល់សហគមន៍។ ចំណែកច្បាប់នៅកម្ពុជាមិនតម្រូវបែបនេះនោះទេ ហើយនេះជាចំណុចខ្សាយដ៏សំខាន់មួយក្នុងដំណើរការ EIA របស់កម្ពុជា។ 45
ជារួម ច្បាប់កម្ពុជានៅមានចំណុចច្រើនដើម្បីកែលម្អឱ្យស្របតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ ជាពិសេសនៅក្នុងការពិចារណាលើជម្រើសនៃការអភិវឌ្ឍ និងការពិនិត្យតាមដានគម្រោងក្រោយពេលអនុម័ត។ បណ្តាប្រទេសដែលអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀង EIA បានខ្ជាប់ខ្ជួនត្រូវបានគេមើលឃើញថា ការអនុវត្តសាងសង់មានសុវត្ថិភាព និងប្រកបដោយនិរន្តរភាពច្រើន ហើយទំនួលខុសត្រូវសាធារណៈពីអ្នកអភិវឌ្ឍក៏មានច្រើនជាងបណ្តាប្រទេសដែលការអនុវត្ត EIA នៅមានកម្រិត។46 នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលពឹងផ្អែកលើការធ្វើរបាយការណ៍អំពីEIA ពួកគេបានទទួលស្គាល់ថានិរន្តរភាពបរិស្ថានចូលរួមលើកទឹកចិត្តដល់សន្តិសុខសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ច ហើយវាក៏ចូលរួមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានស្ថេរភាពរយៈពេលយូរអង្វែងជាជាងផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចតែត្រឹមរយៈពេលខ្លី។
សូមចុចទីនេះសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែមអំពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
សូមចុចនៅទីនេះសម្រាប់តារាងរាយបញ្ជីរបាយការណ៍ EIA ដែលបានចេញផ្សាយជាសាធារណៈ
ឯកសារយោង
- 1. Martin Farreer. “ជនជាតិចិនប្រាំនាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទធ្វើឱ្យអគារដួលរលំសម្លាប់មនុស្សរហូតដល់ទៅ ២៨នាក់”. សារព័ត៌មាន The Guardian, ចុះថ្ងៃទី ២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.theguardian.com/world/2019/jun/24/chinese-builders-arrested-as-toll-in-cambodia-building-collapse-rises-to-24
- 2. “ប្រទេសកម្ពុជាបោសសម្អាតមន្រ្តីបន្ទាប់ពីការបាក់រលំអគារខណៈអ្នកស្លាប់កើនដល់២៨ នាក់”. សារព័ត៌មាន Channel News Asia, ចុះថ្ងៃទី ២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.channelnewsasia.com/news/asia/cambodia-sacks-minister-over-building-collapse-as-toll-rises-to-11655268
- 3. ឃី សុវុទ្ធី.”មនុស្សបួននាក់ត្រូវបានបញ្ជូនទៅតុលាការបន្ទាប់ពីការស្លាប់ដោយសារដួលរលំអគារ”. កាសែតខ្មែរថាមស៍, ចុះថ្ងៃទី ២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.khmertimeskh.com/617188/four-to-be-sent-to-court-over-deadly-building-collapse/
- 4. “ការបាក់រលំអាគារប្រទេសកម្ពុជា៖ មនុស្សពីរនាក់នៅមានជីវិត”. សារព័ត៌មាន (BBC) News, ចុះថ្ងៃទី ២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.bbc.com/news/world-asia-48741234
- 5. Paul Eckert. “មនុស្ស ១៥ នាក់បានស្លាប់ក្នុងការដួលរលំអគារដែលជនជាតិចិនសាងសង់ខុសច្បាប់នៅខេត្តព្រះសីហនុ”. វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA), ចុះថ្ងៃទី២២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.rfa.org/english/news/cambodia/sihanoukville-collapse-06222019150251.html
- 6. ឡុង គីមម៉ារីតា.”ការដួលរលំអគារនៅខេត្តព្រះសីហនុបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ១៩នាក់″. កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.phnompenhpost.com/national/sihanoukville-building-collapse-death-toll-rises-19
- 7. “ប្រទេសកម្ពុជាបោសសម្អាតមន្រ្តីបន្ទាប់ពីការបាក់រលំអគារខណៈអ្នកស្លាប់កើនដល់២៨ នាក់”. សារព័ត៌មាន Reuters, ចុះថ្ងៃទី ២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.reuters.com/article/us-cambodia-construction-accident/cambodia-sacks-minister-over-building-collapse-as-toll-rises-to-28-idUSKCN1TP0ZJ
- 8. ឡុង គីមម៉ារីតា.”ប្រតិបត្ដិការជួយសង្គ្រោះនៅខេត្តព្រះសីហនុបានបញ្ចប់ហើយការស៊ើបអង្កេតនឹងចាប់ផ្តើម”. កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩។ https://www.phnompenhpost.com/national/sihanoukville-rescue-operations-end-inquiry-set-begin
- 9. ច្បាប់ស្តីពីការវិនិយោគនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, មាត្រា ៨។
- 10. ច្បាប់ស្តីពីការវិនិយោគនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, មាត្រា ១៦។
- 11. Sciaroni & Associates, ការធ្វើធុរកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជា, 2015. https://web.archive.org/web/20200704191233/http://sa-asia.com:80/sa/category/our-doing-business-guides/
- 12. អនុក្រឹត្យលេខ ៨៦ ស្តីពីលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់, មាត្រា ២។
- 13. អនុក្រឹត្យលេខ ៨៦ ស្តីពីលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់, មាត្រា៧។
- 14. អនុក្រឹត្យលេខ ៨៦ ស្តីពីលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់, មាត្រា ១២។
- 15. អនុក្រឹត្យ លេខ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។
- 16. អនុក្រឹត្យលេខ ៨៦ ស្តីពីលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់, មាត្រា ២០។
- 17. សេចក្តីព្រាងទី៩.១ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ, មាត្រា ៩៥។
- 18. សេចក្តីព្រាងទី៩.១ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ, មាត្រា ៩៩។
- 19. សេចក្តីព្រាងទី៩.១ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ, មាត្រា ៦៦ និង ៧៣។
- 20. អនុក្រឹត្យ លេខ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ជំពូក១, ឧបសម្ព័ន្ធទី១។
- 21. អនុក្រឹត្យ លេខ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន,ឧបសម្ព័ន្ធទី១។
- 22. ប្រកាសលេខ ៣៧៦ ស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, មាត្រា ១០។
- 23. ប្រកាសលេខ ៣៧៦ ស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឧបសម្ព័ន្ធ១
- 24. ដូចឯកសារយោងខាងដើម។
- 25. អនុក្រឹត្យ លេខ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន,មាត្រា១៨។
- 26. ប្រកាសលេខ ៣៧៦ ស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឧបសម្ព័ន្ធ១។
- 27. សៀវភៅណែនាំស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១២។
- 28. សៀវភៅណែនាំស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១២. ជំពូក៣, មាត្រា ៣.២ឃ។
- 29. សៀវភៅណែនាំស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១២. ជំពូក៣, មាត្រា ៣.២ង។
- 30. ប្រកាសលេខ ៣៧៦ ស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, មាត្រា១១ និង១២។
- 31. គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១៦. ជំពូក១.៣។
- 32. គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១៦. ជំពូក១.៥។
- 33. គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១៦. ជំពូក១.៦។
- 34. គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១៦. ជំពូក៣.២។
- 35. សៀវភៅណែនាំស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១២. ជំពូក ៣.២។
- 36. គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, ក្រសួងបរិស្ថាន, នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១៦. ជំពូក៣.៦។
- 37. អនុក្រឹត្យ លេខ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន,ជំពូក៧។
- 38. សេចក្តីព្រាងទី៩.១ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ, មាត្រា៦។
- 39. សេចក្តីព្រាងទី៩.១ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ, មាត្រា៣២។
- 40. សេចក្តីព្រាងទី១០ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធនធានធម្មជាតិ, ២០១៨។
- 41. សេចក្តីព្រាងទី១០ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធនធានធម្មជាតិ, ២០១៨។
- 42. Jennifer C. Li. “ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងបណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍៖ ឱកាសសម្រាប់សន្តិសុខបរិស្ថានកាន់តែខ្ពស់? មូលនិធិសម្រាប់សន្តិសុខបរិស្ថាននិងនិរន្តរភាព”, ២០០៨។
- 43. ដូចឯកសារយោងខាងដើម, ទំព័រ ២។
- 44. អង្គការ PACT. “ការវិភាគប្រៀបធៀបលើការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងបណ្តាប្រទេសមេគង្គក្រោម”. ២០១៥។
- 45. អង្គការ PACT. “ការវិភាគប្រៀបធៀបលើការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងបណ្តាប្រទេសមេគង្គក្រោម”, ទំព័រ ៣៩. ២០១៥។
- 46. Li. “ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន”, ទំព័រ២។
